NERABEAK ETA SEXU-HEZIKETA: pornoa ote da arazoa?

KAZETARITZA SARIA

June Fernandez (ARGIA aldizkaria)

Pornografia omen da haur eta gazteen sexu indarkeriaren iturburu. Hori izan zen Emakundek 2023ko azaroaren 25eko kanpainarako baliatu zuen tesia. Ordea, auziak jendartean kontrobertsia eragin zuen bezala, baita sektore feministetan ere. Eta hori hizpide hartuta, zenbaitek deserosotzat duten gaia, kontrasterako gai hartu du June Fernandez kazetariak. Diskurtso ofiziala deseraikitzeko nahia ageri da lehen lerroetatik, eta horretarako, auzian aditu eta aritu diren interlokutore sare zabala hartu du kontuan. Askotariko iritziak biltzeaz gain, errealismoa ere eman dio Euskal Herriko etxeetan gaia nola lantzen den ezagutzeko, bost amen iritziak jasota. Pornografiarena guztion bizitzak ukitzen dituen gaia izanik ere, ez da maiz horri buruz horren nabarmen, gordin eta argi hitz egin. Nabarmendu beharko litzateke erreportajea osatzeko baliatutako irudi grafikoak, hauek ere aipamen berezia merezi dute.

JUANA

KAZETARITZA SARIA

Jon Artano Izeta

Jon Artanok 2023an Elkar argitaletxean plazaratu zuen “Juana” lekukotasunak munduak eta garaiak bilbatzen ditu. Jose Antonio Agirren gobernukide izan zen Perea Plataren familiak erbesterako bidea hartu zuen 1937an eta Kolonbian errotu zen. Neska gazte ausarta eta abenturazalea atera zen Juana Perea (1970-2020), exiliatu horien biloba. Nuquin aurkitu zen Juanaren hilotza, Kolonbiako Golkoko Kartelak akabaturik menturaz.

Jon Artanok bere kazetari dohain eta baliabideak oro erabiltzen ditu erailketa salbai horren argitzeko, Nuqui inguruan ezagunak diren gatazka ekologikoak aipatzeko eta hori guzia Perea Plata sendiaren historiaren baitan kokatzeko. Bere inkestak Kolonbiaraino eramaten du, gaiaz gain, kazetaria ere ikerketa egiten ikusten dugularik. Liburu interesgarria moldatzen du, nobela beltz baten moduan irakurtzen dena. Liburu honek balio du mundu mailan eragiten duen isiltasunaren legearen indarra bistaratzeko eta erakusteko garesti ordaintzen dela isiltasun horren haustea.

FEMINIZKETAK

KAZETARITZA SARIA

BERRIA (Maite Asensio, Amaia Igartua, Isabel Jaurena)

Aldi hau feminismotik kontatzeko konpromisoan tinko, hainbat feminista elkarrizketatu ditu aurten BERRIAk “Feminizketak” elkarrizketa seriean. Puntako pentsalarien gogoeta mamitsuak irakurri ditugu lau kazetariren artean sei hizketaldirekin osatutako bilduman. Alde batetik, galdera egokiei forma eman eta horiek arduratsu bideratzen Maite Asensio Lozano, Amaia Igartua, Isabel Jaurena eta Olatz Silva Rodrigo; eta, bestetik, bizi dugun garai honetan adimenez ekiteko erantzun mamitsuak eskaintzen Silvia Federici, Sara Ahmed, Vandana Shiva, Rita Segato, Remedios Zafra eta Irantzu Varela. Puntako pentsalarien ahotsa, euskaratik eta feminismoz betetzeko oraina. Euskal kazetagintzan, oraindik ere sarri salbuespen eta luxu izan arren, bada eta badugu emazteon ahotsak plaza eta zentralitatea har dezan landutako maila goreneko kazetaritza.

BADA

KAZETARITZA SARIA

Gazteon hedabidea

BADA Ipar Euskal Herriko gazteen hedabidea da. 2021ean bultzaturik, gazteak informatzea du helburu, lekuko berriak hedatuz, aktualitateari, kulturari, gizarteari, historiari, arteari eta aisialdiari buruzko emankizunak eskainiz. Ildo editoriala gazteen interes puntu ezberdinetan oinarritua da. Astero, 6PACK sailari esker lurraldeko eta mundu mailako berriak partekatzen dituzte 2 minutako bideoen bidez. Formato laburrak lehenetsiz, gazteek informatzeko erabiltzen dituzten tresnei etengabe egokitzen den hedabidea izatea nahi dute Badako kideek. Edukiak Instagram, TikTok, Facebook eta Youtuben partekatzen dituzte. Horrez gain, beste bi helburu dauzka Badak: gazteak Ipar Euskal Herriko hedabideak erabiltzera bultzatzea baita gazteak komunikazio tresnen, kazetaritzaren eta Euskal Herriaren ezagutzan formatzea.

IKUSGELA

KOMUNIKAZIO SARIA

Euskal Wikilarien Kultura Elkartea

Ikusgela Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak bultzatutako ekimena da, 2019an abiatu eta 2022an martxan jarritakoa. “Mundua ulertzeko bideoak” du lema, eta bideo labur, erakargarri eta dibulgatiboak ekoizten ditu proiektuak, euskaraz, hainbat gaien inguruan: filosofia, historia, ekonomia, ingurumena… 2023-2024 ikasturtean abiatu dituzte “Historia” eta “Erronka digitalak” gaiak. Ikusgelak ikus-entzunezko formatuan sortzen ditu edukiak, gazteei gertuko egiten zaien egungo eduki digitalen ohiko lengoaian, gaiek eskatzen duten sakontasunari uko egin gabe. Bideo hauek Wikipediako artikuluak hornitzen dituzte eta lizentzia libreekin argitaratzen dira, euskarazko jakintza librearen sustapen eta eguneratzeari balio handiko ekarpena eginez.

EZER EZ ETA FESTA (podcasta)

KOMUNIKAZIO SARIA

BERRIA

Euskarari (hizkuntzari) buruzko podcast gisa aurkeztu zuten "Ezer ez eta festa", 2024ko apirilean. Irene Arrarats Lizeaga Berria-ko euskara taldeko arduradunak eta Maialen Berasategi Catalan zuzentzaile eta itzultzaileak aurkezten duten bederatzi ataleko saio hori, ordea, azalpen linguistikoetatik harago doa. Hizkuntzaz ikasiko dugu, gramatikaz, hiztegiaz, esaerez… baina politikaz eta arlo sozialaz ere ematen ditu irakasgaiak hizkuntzak. Sakontasuna eta arintasuna ezkontzen dira, entzuteko atsegina eta aberasgarria den saio horretan. Aipatu dituzte hizkuntzek dituzten metafora fosilduak, hizkuntzaren erabilera propagandarako tresna gisa, sexismoa hizkuntzan… Saioa, gainera, apropos hautatutako kantuekin eta literatura-testu zatien irakurraldiekin aberasten dute. AEK-k ere bere “bonustrack”-a gehitzen dio.

EZ HAIN ONDO (bideopodcasta)

KOMUNIKAZIO SARIA

EITB Podkast

Irati Perez psikologoak eta Ane Zuazubiskar kazetariak osasun emozionala lantzen dute, "Ez hain ondo" bideopodcastean. Gaztea irratiaren podcast bat da, Hiru Damatxo ekoiztetxeak grabatzen duena. 2024ko udaberrian hasi zen saioa, eta urrian hasi dute bigarren denboraldia. Gisa askotako gaiak landu dituzte: bakarrik egotea, sexualitatea eta errudun sentimendua, harreman toxikoak, ezetz esaten (ez) jakitea… Hogei bat minutuko elkarrizketa arin eta freskoen bidez, guztiok bizi ditugun edo noizbait bizi izan ditugun egoerak lasaiki esplikatzen dituzte. Eta kontzeptu oso aipatuen inguruan izan ditzakegun aurreiritziak deseraikitzen laguntzen dute edo arazoak beste alde batetik begiratzen irakasten dute, betiere “ez hain ondo” egotetik hobeto senti dezagun gure burua.

FLOP KULTURA (podcasta)

KOMUNIKAZIO SARIA

EUSKALERRIA IRRATIA

Euskalerria Irratiak abian jarrritako bideopodcasten artean Flop Kultura-k oihartzun nabarmena erdietsi du denboraldi bakarrean. Flop kultura delakoak, berez, huts egindakoari egiten dio erreferentzia, perfektua izatetik urrun denari, jendeak mespretxatu ohi duenari, eta horixe aldarrikatuz eraikitzen du bere iruditeria.  

Danel Pascualek eta Eneko Garciak (edo, goitizenez, Divina Comediak eta Albina Stardustek) egiten duten saio honek “bi trabesti eszeptikoen ikuspuntua” eskaintzen dute asteartero pop kulturaren inguruan, fribolitatearen zilegitasuna bere eginez eta harro aldarrikatuz, dragaren eta LGTB kolektiboaren erreferenteak darabiltela, berezko umorez eta inolako zurruntasunik edo marra gorririk gabe, euskal kulturak orain artean izan dituen gaien errepertorioa zabalduta. Kalean gazteak mintzo diren euskara sasikoari ere muzin egin gabe.

ANA GALARRAGA AIESTARAN

OHOREZKO MUGARRIA

Zarautz, 1970

Albaitaritzan eta Elikagaien Zientzian eta Teknologian lizentziatua da eta zientzia-komunikazioan aritzen da batik bat Elhuyarreko Zientzia Unitatetik. Zehazki, Elhuyar zientzia dibulgazioko aldizkariaren eta Uhin Ultramoreak zientzia eta teknologia ikuspuntu feministatik lantzen dituen podcastaren zuzendarikidea da, eta hainbat hedabidetan argitaratzen du: Elhuyarren zientzia.eus atarian eta Berria egunkarian esaterako, baina baita Mastodon.eus eta X/Twitter plataforma digitaletan ere. Dibulgatzaile jori eta eskuzabala da. Euskal komunitate zientifikoaren Inguma datu-baseak Galarragak idatzitako 250 artikulu baino gehiago biltzen ditu.

Hiru eremu dira nabarmentzekoak, gutxienez, Ana Galarragaren ekarpenean: lehenik, desinformazioa nonahi dugun garai honetan zientzia-dibulgazioaren garrantzia mahai gainean jartzeko egiten duen ahalegin eta ekoizpen aparta; bigarrenik, iparrorratz darabilen ikuspegi feminista, asko aurreratua dugun arren oraindik ere erresistentziak —erresistentzia eraberrituak— eragiten dituen gaia ere baden garaiotan; eta, hirugarrenik, komunikazio jarduna euskaraz eta zero kilometrotik egitea, gertuko begirada hori geruza globalekin ere osatuta hainbat plataforma, formatu eta esparrutan —prentsa, hitzaldiak, podcasta, plataforma digital komertzial zein libreak, eta beste—.  

Zientziaren protoi bihurtu du feminismoa eta elektroi euskara. Dena aldatzen eta aldatzeko ari den atomoetako bat da. Erreplikatzeko moduko eredua.

Epaimahaiburua

Marta Lasa Goñi

(Andoain, 1974)

Psikologian lizentziatua Euskal Herriko Unibertsitatean (EHU/UPV), terapia sistemikoan masterra unibertsitate berean. Gizarte-eskuhartzeko hainbat egitasmotan lan egin du hainbat udalarentzat (Kili-kolo koopetariba, bazkide eta kudeatzaile), bereziki gazte eta nerabeei zuzenduriko ekimenetan. 2023ko ekainaz gero Andoaingo Udaleko kide da, Hezkuntza eta Kultura Batzordeko buru eta baita Euskararen Normalkuntzarako Batzordekoa ere.

Mahaikidea

Pantxika Maitia

(Landibarre, 1964)

Animatzaile, kazetari, film egile: hamar bat urtez Irulegiko Irratian (Baxenafarroa) kazetari lanetan ari izan ondotik, euskara misio kargudun ibilia Euskal Kultur Erakundean (Uztaritze). 2009az geroztik, Bidarrain kokatua den Kanaldude euskarazko tokiko telebista parte hartzailean langile. Egunero saiatzen Ipar Euskal Herriko dinamika kolektiboak eta ekimen bereziak argitan ematen eta ikus-entzunezko tresna lurraldearen zerbitzuko ezartzen.

Mahaikidea

Itxaro Borda

Baiona, 1959

Paueko Unibertsitatean Historian lizentziatua, posta zerbitzuan lan egin du erretiroa hartu arte. Euskal idazle emankorra, eleberria eta olerkia naro landu ditu, baita hainbat sari irabazi ere, horien artean Euskadi Literatur Saria 2002. urtean % 100 basque eleberriagatik. 1982. urtean Maiatz aldizkariaren sortzaileetarikoa izan zen. Hedabide ugaritan kolaboratzaile gisa aritua da, besteak beste Berria edo Argian, eta musikaren munduan ere ekarpenak egin ditu. Itzulpengintzan lan oparoa egin du. Jalgi hadi plazara (2006), Boga boga (2012), Bizitza nola badoan (1984) dira bere lan aski ezagunak.

Mahaikidea

Eneko Bidegain Aire

Baiona, 1975

Euskal Ikasketetan doktorea, idazlea eta euskaltzain urgazlea da. Gaur egun, Mondragon Unibertsitatean ari da lanean, irakasle eta ikerlari gisa, komunikazio graduan gehienbat. Lehenago, Euskaldunon Egunkaria-n eta Berria-n aritu zen kazetari lanetan. Besteak beste Bichta éder (2023) eleberria edota Lurraldea eta Herria (2018), Lehen Mundu Gerra eta Euskal Herria (2014) eta Iparretarrak, erakunde armatu politiko baten historia (2007) saiakerak idatzi ditu. 2023. urteko 111 Akademiaren Saria jaso berri du Bichta Éder izenburuko bere eleberriagatik.

Mahaikidea

Miren Berasategi Zeberio

(Donostia, 1982)

Giza Zientziak eta Komunikazioan lizentziatua (Deustuko Unibertsitatea, 2004), Informazioaren eta Ezagutzaren Gizartean masterra (UOC, 2008) eta Komunikazioan doktorea (Deustuko Unibertsitatea, 2020). Gaur egun irakasle eta ikertzailea da Deustuko Unibertsitateko Donostiako campusean. Irakaskuntza jarduera Komunikazioko graduan kontzentratua du, eta Deustuko Unibertsitateko Komunikazioko ikerketa-taldeko partaide ere bada, honako gaiak landuz bereziki: emakumeen irudikapena hedabideetan, datuen bistaratzea prentsan eta antsietate matematiko eta teknologikoa komunikaziorako profiletan.

Mahaikidea

Angel Erro Jimenez

(Iruñea, 1978)

Idazle eta itzultzailea. Zuzenbidean eta Euskal Filologian lizentziaduna. Eta harkadian ni (2002), Gorputzeko Humoreak (2005), Poema liburu bat irakurtzeko jarraibideak (2022) eta Itzulpena-Traducción (2024) poema-liburuen egilea, hala nola Lerro etena (2019) dietarioarena. Emily Dickinson edo Grégoire Bouillier itzuli ditu euskarara, edo, azken urtean, Leire Bilbaoren Etxeko urak, Uxue Apaolazaren Bihurguneko nasa edo Beñat Sarasolaren Deklaratzekorik ez gaztelaniara. 2013tik 2023era eguneroko zutabe bat idatzi izan du Berria egunkarian.

Mahaikidea

Libe Mimenza Castillo

(Elorrio, 1988)

Kazetaritzan lizentziaduna da, Multimedia Komunikazioa EHU, EITB zein Gizarte Komunikazioa masterretako tituluduna, baita «Gizartea, Politika eta Kultura» programan doktorea ere. Gaur egun, Euskal Herriko Unibertsitatean ari da lanean, irakasle eta ikerlari gisa; era berean, Euskal Hedabideen Behategiko koordinatzailea da 2016az geroztik eta euskarazko komunikabideen inguruko Euskal Hedabideen Urtekaria lanaren editore lanak ere egiten ditu.

Epaimahaiko idazkaria

Arantxa Aguado Perugorria

(Irun, 1966)

Zaragozako Unibertsitatean Geografian eta Historian lizentziatu ondoren, Euskal Herriko Unibertsitatean Gizarte eta Kultura Antropologian lizentzia lortu zuen 2002an. 1992tik 2001era bitartean Gipuzkoako Abegi euskaltegietan euskara irakasle eta kudeatzaile. 2002tik aurrera Andoaingo Udaleko hainbat lansailetan aritutakoa, 2013-2016 bitartean euskara teknikari gisa jardun zuen eta, 2021ean lanpostu horretan izendatu du berriro Andoaingo Udalak. Geroztik bertan dihardu.